قانون اعسارمصوب ۲۰ آذر ماه ۱۳۱۳ شمسی
ماده اول - معسر کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود
قادر به تأدیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.
فصل اول - اعسار در مورد مخارج محاکمه
ماده دوم - همین که اعسار کسی ثابت شد از نتایج ذیل استفاده خواهد کرد:
۱ - معافیت موقتی از تأدیه تمام یا قسمتی از مخارج محاکمه در مورد دعوایی که برای
معافیت از مخارج آن ادعای اعسار شده.
۲ - حق داشتن وکیل مجانی مطابق ماده ۱۸ این قانون.
۳ - معافیت از دادن تأمینی که باید اتباع خارجه بدهند در صورتی که مدعی از اتباع
خارجه باشد.
تبصره - در رسیدگی به دعوی اعسار مدعی موقتاً از کلیه مخارج محاکمه مربوط به دعوی
اعسار معاف خواهد بود.
ماده سوم - معافیت از مخارج محاکمه باید برای هر دعوایی علیحده تحصیل شود ولی
معسر میتواند در تمام مراحل مربوطه به همان دعوی ازحکم اعسار استفاده کند.
در مورد دعاوی متعدده که مدعی اعسار بر یک نفر دفعتاً اقامه نماید حکم اعسار که
نسبت به یکی از دعاوی صادر شود نسبت به سایر دعاوی همسندیت خواهد داشت.
ماده چهارم - مرجع رسیدگی به دعوی اعسار محکمهای است که صلاحیت رسیدگی بدوی به
دعوی اصلی را دارد دعوی اعسار برای معافیت ازمخارج مرحله استیناف یا تمیز نیز به
محکمهای راجع است که بدایتاً به دعوی اصلی رسیدگی کرده است.
ماده پنجم - دعوی اعسار به طرفیت مدعیالعموم و مدعیعلیه دعوی اصلی اقامه خواهد
شد هر گاه محکمه صلاحیتدار صلحیه باشد مدیر دفترصلحیه سمت نمایندگی مدعیالعموم
را خواهد داشت.
ماده ششم - دعوی اعسار در صورتی که برای معافیت از پرداخت مخارج مرحله بدوی باشد
باید ضمن عرض حال راجع به دعوی اصلی اقامه گردددر صورتی که برای معافیت از مخارج
مرحله استینافی یا تمیزی باشد به وسیله عرض حال جداگانه در محکمه مذکور در ماده ۴
اقامه خواهد شد.
ماده هفتم - مدعی اعسار باید شهادت کتبی لااقل چهار نفر از اشخاصی را که از وضع
معیشت و زندگانی او مطلع باشند به عرض حال خود ضمیمهنماید.
در شهادتنامه مذکور باید اسم و شغل و وسایل گذران مدعی اعسار و عدم تمکن او برای
پرداخت مخارج دعوایی که میخواهد اقامه کند با تعیین مبلغآن تصریح گردد.
ماده هشتم - هویت شهود را باید نظمیه و یا نایبالحکومه محل یا کدخدا تصدیق نماید
مگر این که شهود در نزد محکمه معروف باشد.
ماده نهم - محاکمه اعسار اختصاری است.
ماده دهم - مدیر دفتر مکلف است در ظرف دو روز از تاریخ وصول عرض حال اعسار دوسیه
را به نظر حاکم محکمه برساند. تا چنانچه حاکمحضور شهود را در جلسه محاکمه لازم
بداند به مدعی اعسار اخطار شود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید مدیر دفتر
یک نسخه از عرض حالاعسار و مدارک اعسار و ضمائم آن را برای مدعیالعموم و نسخه
دیگر را برای طرف دعوی اصلی ارسال و ضمناً روز جلسه محاکمه را تعیین و
ابلاغمینماید طرف دعوی اصلی میتواند در موقع رسیدگی به دعوی اعسار حاضر شده و
اگر دلایلی بر رد اعسار دارد بیان کند ولی عدم حضور او مانعرسیدگی و صدور حکم
نخواهد بود.